U drzew odległość między liśćmi asymilującymi CO2 i eksportującymi produkty fotosyntezy a korzeniami pobierającymi wodę i składniki mineralne z podłoża dochodzi nawet do kilkudziesięciu metrów. Koniecznością jest więc sprawne funkcjonowanie transportu tych substancji w całej roślinie. Za transport wody i składników mineralnych odpowiadają naczynia drewna, a przez łyko jest przemieszczana główna masa związków organicznych, w tym – produkty fotosyntezy. Wyjątek stanowi transport wiosenny u drzew okrytonasiennych, gdy nie ma jeszcze liści. Wówczas cukry są przemieszczane przez drewno.
Na podstawie: Podstawy fizjologii roślin, pod red. J. Kopcewicza i S. Lewaka, Warszawa 1998.
Zadanie 6.1. (0–1)
Uporządkuj poszczególne elementy uczestniczące w transporcie cukrów u roślin okrytonasiennych w okresie letnim – zgodnie z kierunkiem transportu. Wpisz numery 2.–6. we właściwe miejsca tabeli.
| Elementy uczestniczące w transporcie cukrów w roślinie | Kolejność |
| komórka miękiszu spichrzowego | |
| komórka przyrurkowa w liściu | |
| stroma chloroplastu | 1 |
| cytoplazma komórki miękiszu asymilacyjnego | |
| człony rurki sitowej | |
| komórka przyrurkowa w korzeniu |
Odpowiedź
Schemat punktowania
1 p. – za poprawne ustalenie kolejności elementów, przez które transportowane są cukry w roślinie okrytonasiennej w okresie letnim.
0 p. – za każdą inną odpowiedź lub za brak odpowiedzi.
Rozwiązanie
| Elementy uczestniczące w transporcie cukrów w roślinie | Kolejność |
| komórka miękiszu spichrzowego | 6 |
| komórka przyrurkowa w liściu | 3 |
| stroma chloroplastu | 1 |
| cytoplazma komórki miękiszu asymilacyjnego | 2 |
| człony rurki sitowej | 4 |
| komórka przyrurkowa w korzeniu | 5 |
Zadanie 6.2. (0–1)
Wyjaśnij, dlaczego ograniczony dostęp wody w podłożu skutkuje ograniczeniem pobierania CO2 przez roślinę. W odpowiedzi uwzględnij funkcjonowanie aparatów szparkowych.
Odpowiedź
Schemat punktowania
1 p. – za poprawne wyjaśnienie, uwzględniające wpływ niedoboru wody na zamykanie aparatów szparkowych i w konsekwencji ograniczone wnikanie CO2 przez szparki.
0 p. – za odpowiedź niespełniającą powyższych wymagań lub za brak odpowiedzi.
Przykładowe rozwiązania
- Ograniczony transport wody do komórek liści przyczynia się do zmniejszenia turgoru komórek szparkowych, co sprawia, że aparaty szparkowe się zamykają, a przez nie jest pobierane CO2.
- Jeżeli roślina nie może pobrać wody, to chroni się przed jej utratą, zamykając aparaty szparkowe, przez które także dostaje się do mezofilu CO2 z atmosfery.
- Niedobór wody powoduje zamykanie się aparatów szparkowych, co ogranicza wymianę gazową.
Zadanie 6.3. (0–1)
Uzupełnij poniższe zdania tak, aby powstał poprawny opis dotyczący wiosennego transportu cukrów przez elementy drewna rośliny. Podkreśl w każdym nawiasie właściwe określenie.
Transport wiosenny cukrów u drzew okrytozalążkowych, gdy nie ma jeszcze liści, zachodzi z udziałem drewna. Te cukry pochodzą z rozkładu (glikogenu / skrobi) – wielocukru, który
został zmagazynowany w okresie jesiennym w komórkach miękiszowych pnia lub korzeni drzewa. Siłą napędową tego transportu jest (siła ssąca / parcie korzeniowe).
Odpowiedź
Schemat punktowania
1 p. – za podkreślenie właściwych określeń w obydwu nawiasach.
0 p. – za każdą inną odpowiedź lub za brak odpowiedzi.
Rozwiązanie
skrobi, parcie korzeniowe